Elland Road – opis stadionu

Jakie były początki stadionu przy Elland Road w Leeds?

Historia stadionu przy Elland Road wiąże się z pobliskim pubem The Old Peacock, stojącym naprzeciwko południowo-wschodniego narożnika obiektu. Pub ten funkcjonuje od 1826 (obecny budynek powstał w 1963). W 1878 nowy właściciel pubu, browar Bentleys Brewery, wyrównał znajdującą się naprzeciwko łąkę i urządził na niej boisko, znane później jako The Old Peacock Ground. Boisko wykorzystywane było prywatnie, przez pub, korzystali z niego również rugbyści klubu Leeds Athletic Rugby Football Club. W 1897 teren został zakupiony przez Holbeck Rugby Club za kwotę 1100 funtów, pod warunkiem utrzymania jego sportowego charakteru przez co najmniej 7 lat i zachowania przez browar praw do działalności cateringowej.

Holbeck Rugby Club wybudował przy boisku trybunę, która gotowa była przed sezonem 1898/99. Powstały w ten sposób stadion wkrótce zyskał przydomek Elland Road (od nazwy biegnącej tuż obok ulicy). W pierwszych latach obiekt wykorzystywany był głównie do gry w rugby, choć odbywały się na nim również mecze piłkarskie, m.in. w sezonie 1902/03 występowali na nim również piłkarze klubu Leeds Woodville. W 1904, po przegranych barażach o awans do pierwszej dywizji, Holbeck Rugby Club zakończył swoją działalność.

W sierpniu 1904 zorganizowano spotkanie w sprawie dalszego funkcjonowania stadionu. Uzgodniono wówczas że zostanie on przeznaczony dla nowo powstałego klubu piłkarskiego Leeds City FC. 13 października 1904 podpisano umowę najmu za 75 funtów rocznie, z opcją wykupu obiektu za kwotę 5000 funtów. Już dwa dni po podpisaniu umowy klub rozegrał na stadionie swoje pierwsze spotkanie, przegrywając w sparingu z Hull City 0:2. Ostatecznie klub wykupił obiekt za kwotę 4500 funtów.

W 1905, kosztem 1050 funtów, klub wybudował nową trybunę główną po stronie zachodniej, mogącą pomieścić 5000 widzów. Boisko zostało obrócone o 90 stopni, a dotychczasowa trybuna główna, mieszcząca się po południowej stronie, wzdłuż Elland Road, znajdowała się odtąd za jedną z bramek. W 1906 Leeds City FC wykupiło dodatkowe grunty po północnej stronie boiska, gdzie kosztem 3000 funtów powstała nowa trybuna. Szerokie, tarasowe trybuny po stronie północnej i wschodniej dawały stadionowi całkiem wysoką pojemność; w 1910 odbył się tutaj półfinał Pucharu Anglii pomiędzy Barnsley i Evertonem, który obejrzało 36 000 widzów.

Jak toczyły się losy Elland Road w okresie międzywojennym?

W trakcie I wojny światowej obiekt służył jako miejsce organizowania parad wojskowych oraz do treningów strzeleckich. Po wojnie Leeds City został oskarżony o nieprawidłowości finansowe, w tym o wypłacanie nielegalnych wówczas wynagrodzeń dla piłkarzy, co doprowadziło do zawieszenia zespołu i jego likwidacji w 1919. Pojawiły się wówczas plany wybudowania cegielni w miejscu stadionu, by wykorzystać znajdujące się pod nim pokłady gliny. Obiekt na krótko wydzierżawił jednak klub Yorkshire Amateur, co uchroniło stadion przed likwidacją. Wkrótce w miejsce Leeds City FC powstał Leeds United FC, który stał się nowym gospodarzem obiektu.

Na początku lat 20. XX wieku zmodernizowano trybunę południową, którą wyposażono w nowy, drewniany dach w kształcie beczki. Trybuna ta zyskała miano „drapaczki” („Scratching Shed”). Na przełomie lat 20. i 30. rozbudowano trybunę wschodnią, tzw. The Lowfields, która została częściowo zadaszona. Tarasowa trybuna za północną bramką zyskała przydomek Spion Kop (lub Kop), od nazwy wzgórza w Afryce Południowej, pod którym w bitwie z Burami w styczniu 1900 poległo wielu brytyjskich żołnierzy. 27 grudnia 1932 na mecz z Arsenalem przyszło 56 796 widzów, co stanowiło rekord frekwencji niepobity przez kolejne 35 lat.

W 1927 obok Elland Road powstały dwa inne stadiony. Za wschodnią trybuną powstał obiekt przeznaczony głównie do wyścigów motocyklowych, znany jako Fullerton Park. Funkcjonował on do 1938. Po przeciwnej stronie ulicy wybudowano natomiast stadion przeznaczony do wyścigów chartów, który działał do 1982. W 2014 w jego miejscu oddano do użytku nowy posterunek policji.

Jaka jest historia Elland Road po II wojnie światowej?

W trakcie II wojny światowej pomieszczenia stadionu zostały zaadaptowane na potrzeby administracji wojskowej. 9 listopada 1953, przy okazji meczu ze szkockim Hibernian (4:1), na stadionie zainaugurowane zostało sztuczne oświetlenie. 18 września 1956 w wyniku pożaru spłonęła zachodnia trybuna stadionu, a wraz z nią m.in. biura, szatnie czy generatory do oświetlenia. Straty oszacowano na 100 tys. funtów. Klub otrzymał odszkodowanie, ale okazało się ono niewystarczające do odbudowy zniszczonej trybuny, jednak m.in. dzięki publicznej zbiórce, która przyniosła 60 tys. funtów, za kwotę 180 tys. funtów udało się postawić nową zachodnią trybunę, otwartą na początku kolejnego sezonu.

15 marca 1967 ustanowiony został niepobity już później rekord frekwencji stadionu. Mecz Pucharu Anglii przeciwko Sunderlandowi (1:1) obejrzało z trybun 57 892 widzów. W trakcie spotkania załamała się jedna z barierek na trybunie, w pobliżu południowo-wschodniego narożnika, w wyniku czego 32 osoby odniosły obrażenia.

W kwietniu 1968 rozebrano tarasową trybunę północną (Spion Kop), w miejsce której w ciągu niecałych sześciu tygodni powstała nowa, zadaszona trybuna, znana jako Gelderd End. Koszt budowy nowej trybuny wyniósł 250 tys. funtów. Pierwsze rzędy nowej trybuny postawiono nieco na północ w porównaniu do poprzedniej trybuny, dzięki czemu boisko przesunięto o ponad 9 m w tym kierunku, umożliwiając w ten sposób budowę większej trybuny południowej w przyszłości. W 1970 wybudowano północno-zachodni narożnik, a niedługo później również północno-wschodni. W 1971 zainstalowano system podgrzewania murawy.

W 1974 za kwotę 500 tys. funtów powstała zupełnie nowa trybuna południowa. Dolna część trybuny otrzymała 4000 miejsc stojących, w górnej znalazło się 3500 miejsc siedzących oraz loże. W tym samym roku oddano do użytku nowy system oświetlenia, oparty na najwyższych masztach oświetleniowych w Europie (79,2 m). Początkowo postawiono tylko trzy maszty, brakujący czwarty maszt, w południowo-wschodnim narożniku, dodano cztery lata później. W 1991 powstał brakujący południowo-wschodni narożnik, domykając tym samym konstrukcję stadionu. W kwietniu 1992 na tyłach zachodniej trybuny otwarto przestrzenie bankietowe i centrum konferencyjne.

Latem 1992 rozebrana została trybuna wschodnia. W jej miejscu wybudowano jeszcze większą, mogącą pomieścić 17 000 widzów, dwupiętrową konstrukcję. Trybuna ta została w pełni ukończona w styczniu 1994. W momencie powstania była to największa wspornikowa trybuna na świecie. Jej budowa pochłonęła 5,5 mln funtów. W ramach przebudowy zlikwidowano również maszty oświetleniowe na rzecz reflektorów zamontowanych w zadaszeniu.

W związku ze zmianami przepisów po tragedii na Hillsborough i publikacji Raportu Taylora, w 1994 na północnej trybunie zlikwidowano ostatnie miejsca stojące na stadionie, instalując tam blisko 7000 miejsc siedzących. W tym samym roku trybuna ta nazwana została imieniem Dona Reviego, byłego zawodnika oraz trenera Leeds United i reprezentacji Anglii.

W sierpniu 2001 prezes klubu, Peter Ridsdale, przeprowadził ankietę wśród udziałowców oraz posiadaczy karnetów z pytaniem, czy opowiadają się za dalszą rozbudową Elland Road, czy też skłaniają się ku budowie zupełnie nowego stadionu na południowo-wschodnich przedmieściach Leeds. Zdecydowana większość respondentów (87,6%) była za budową nowego obiektu. Na początku XXI wieku klub popadł jednak w problemy finansowe i planowana budowa 50-tysięcznego obiektu, podobnie jak kilka wcześniejszych planów przebudowy Elland Road, nie doszła do skutku.

W 2004, po śmierci byłego zawodnika klubu, Johna Charlesa, zachodnią trybunę stadionu nazwano jego imieniem. W 2006 przeprowadzona została modernizacja południowej, a w 2011 wschodniej trybuny. W 2009 zamontowano również telebim w południowo-zachodnim narożniku. W kwietniu 2020 trybunę południową nazwano imieniem Normana Huntera, byłego piłkarza Leeds United, będącego w kadrze reprezentacji Anglii na zwycięskim dla niej mundialu w 1966 (choć nie rozegrał na tym turnieju żadnego spotkania). W listopadzie tego samego roku patrona otrzymała również trybuna główna (wschodnia). Został nim Jack Charlton, długoletni zawodnik Leeds United, również mistrz świata z 1966, brat słynnego Bobby Charltona.

Komu służy stadion przy Elland Road?

W początkowym okresie istnienia stadionu (od powstania pierwszej trybuny w 1898 do 1904), obiekt wykorzystywany był przede wszystkim do gry w rugby, a jego gospodarzem był Holbeck Rugby Club. W 1904 rolę gospodarza przejął nowo powstały klub piłkarski Leeds City FC. Po zakończeniu działalności klubu w 1919, jego następcą został Leeds United FC, który występuje na Elland Road do dziś. W latach 1983–1995 współgospodarzem obiektu była drużyna rugby league, Hunslet RLFC. Obiekt tymczasowo służył również wielu innym zespołom, np. w 1950, po pożarze własnego stadionu, na Elland Road grała drużyna Huddersfield Town, a w 1985, również po pożarze własnej areny, zespół Bradford City.

Występujący na stadionie piłkarze Leeds United trzykrotnie zdobywali mistrzostwo Anglii (1969, 1974, 1992), pięciokrotnie byli też wicemistrzami kraju (1965, 1966, 1970, 1971, 1972). Najlepszy okres w historii klubu przypadł w latach 60. i 70. XX wieku, a także na lata 90. i początek XXI wieku. Drużyna wygrywała też Puchar Anglii (1972), Puchar Ligi Angielskiej (1968) oraz Tarczę Wspólnoty (1969, 1992). Zespół notował również znakomite występy w europejskich pucharach, dwa razy wygrywając rozgrywki o Puchar Miast Targowych (1968, 1971), a także dochodząc do finałów Pucharu Miast Targowych (1967), Pucharu Zdobywców Pucharów (1973) i Pucharu Europy (1975).

Jakie wydarzenia gości Elland Road?

W 1996 obiekt był jedną z aren rozegranych w Anglii piłkarskich mistrzostw Europy. W ramach tego turnieju na Elland Road odbyły się trzy spotkania fazy grupowej (wszystkie z udziałem Hiszpanii). Okazjonalnie na stadionie występowała również reprezentacja Anglii. W 2015 na obiekcie rozegrano dwa spotkania fazy grupowej Pucharu Świata w rugby union. Jesienią 2022 stadion będzie także jedną z aren Pucharu Świata w rugby league. W latach 2004 i 2005 Elland Road gościł mecze finałowe turnieju rugby league Tri-Nations, a w latach 2009 i 2011 jego następcy – Four Nations.

Stadion był przymierzany jako jedna z aren olimpijskiego turnieju piłki nożnej w związku z kandydaturą Manchesteru do organizacji letnich igrzysk olimpijskich w 2000 (ich gospodarzem zostało ostatecznie australijskie Sydney), a także jeden z obiektów piłkarskich mistrzostw świata w 2018 w ramach angielskiej oferty (wybór padł jednak na Rosję).

Elland Road gościł wiele innych ciekawych wydarzeń, np. 28 lipca 1985 rozegrano na nim spotkanie drużyn Anglii i Niemiec z udziałem zawodników, którzy wystąpili w finale mistrzostw świata w 1966 (mecz rozegrano w ramach charytatywnej zbiórki pieniędzy dla Bradford City po pożarze ich stadionu, zakończył się on wynikiem 6:4). 19 maja 2018 stadion gościł walkę bokserską o mistrzostwo świata organizacji IBF w wadze piórkowej (Lee Selby kontra Josh Warrington, wygrana na punkty pochodzącego z Leeds Josha Warringtona). Stadion był też areną zawodów w futbolu amerykańskim czy w futbolu gaelickim. Odbywają się na nim również imprezy pozasportowe, w tym koncerty (wystąpili tu m.in. Queen, U2 i Rod Steward).

Jak wygląda Elland Road?

Stadion posiada typowo piłkarski, prostokątny układ. Trybuny otaczają boisko ze wszystkich stron i złożone są z dwóch kondygnacji. Dominująca trybuna główna po stronie wschodniej jest wyraźnie wyższa od pozostałych, a wysokość jej dolnego piętra odpowiada mniej-więcej wysokości pozostałych trybun. Dzięki zabudowanym, zaokrąglonym narożnikom, obiekt stanowi zwartą, zamkniętą bryłę architektoniczną, choć trybuny po stronie północnej, zachodniej i południowej różnią się od siebie detalami. W południowo-zachodnim narożniku miejsca dla widzów znajdują się tylko w dolnej części, w górnej umieszczony jest natomiast telebim.

Trybuny są w pełni zadaszone i mogą pomieścić 37 608 widzów. Każda z czterech trybun posiada swojego patrona, są to: Jack Charlton (trybuna wschodnia), Don Revie (północna), John Charles (zachodnia) i Norman Hunter (południowa). Krzesełka na trybunach są w barwie niebieskiej (za wyjątkiem południowo-wschodniego narożnika, gdzie są koloru żółtego). Reflektory oświetleniowe umieszczone zostały w zadaszeniu. Obiekt wyposażony jest m.in. w podgrzewaną murawę.

Przy stadionie znajdują się dwie statuy przedstawiające byłych zawodników Leeds United, Billy’ego Bremnera (przy południowo-wschodnim narożniku, odsłonięta w 1999) i Dona Reviego (naprzeciwko wschodniej trybuny, odsłonięta w 2012). Stadion położony jest w dzielnicy Beeston, ok. 2 mile (3 km) na południe od centrum Leeds.