Stadio Diego Armando Maradona – opis stadionu

Dlaczego zdecydowano się na budowę Stadio Diego Armando Maradona?

Po zbombardowaniu Stadio Partenopeo, w 1942 roku, piłkarze przenieśli się na Stadio del Vomero. Ograniczona pojemność tego obiektu nie była jednak w stanie pomieścić dziesiątek tysięcy kibiców, którzy regularnie przepełniali trybuny, często przekraczając dozwoloną liczbę miejsc i powodując problemy z porządkiem publicznym.

Władze miasta zdecydowały o budowie nowego stadionu w dzielnicy Fuorigrotta, która w tamtym okresie przeżywała intensywny rozwój urbanistyczny. Projekt powierzono architektowi Carlo Cocchia, który początkowo zaproponował konstrukcję jednokondygnacyjną. Projekt ewoluował w kierunku stadionu z dwoma poziomami trybun, z dolnym poziomem zagłębionym poniżej poziomu ulicy.

Kamień węgielny położono 27 kwietnia 1952 roku, w obecności burmistrza Neapolu Domenico Moscatiego i ówczesnego premiera Alcide De Gasperiego. Dwa lata później, we wrześniu 1954 roku, zaprezentowano makietę stadionu – tym razem już z udziałem nowego burmistrza i prezesa Napoli, Achille Lauro, oraz premiera Mario Scelby.

Jak wyglądała budowa Stadio Diego Armando Maradona?

Budowa stadionu trwała nieco ponad siedem lat i była prowadzona przez służby techniczne Genio Civile, przy czym w trakcie prac wprowadzono kilka zmian względem pierwotnych planów. Obiekt przekazano władzom miasta 2 grudnia 1959 roku. Pierwszym dyrektorem stadionu został Attila Sallustro, legendarny napastnik Napoli z okresu międzywojennego.

Oficjalna inauguracja odbyła się cztery dni później – 6 grudnia 1959 – meczem Serie A pomiędzy Napoli a Juventusem, zakończonym zwycięstwem gospodarzy 2:1. Pojemność stadionu w momencie otwarcia wynosiła 90 000 miejsc stojących. Obiekt składał się z dwóch pierścieni trybun, a trybuny z trawertynu otaczały boisko i sześciościeżkową bieżnię lekkoatletyczną wykonaną z tworzywa tennisolite.

Początkowo nazywany Stadio Partenopeo, później w trakcie budowy funkcjonujący jako Stadio dei Centomila (Stadion 100 000, tak samo jak Stadio Olimpico), został oficjalnie ochrzczony nazwą Stadio del Sole (Stadion Słońca) podczas otwarcia. W 1963 roku przyjął nazwę Stadio San Paolo, nawiązującą do tradycji, według której św. Paweł z Tarsu miał przybyć do Włoch, przepływając właśnie w rejon dzisiejszej Fuorigrotty. W tym samym roku stadion gościł ceremonię otwarcia i zamknięcia oraz zawody lekkoatletyczne i finał turnieju piłkarskiego podczas IV Igrzysk Śródziemnomorskich.

Jak wyglądała modernizacja Stadio Maradona na Euro 1980 i mundial 1990?

Z okazji Mistrzostw Europy 1980 stadion przeszedł modernizację o wartości 1 mld lirów. Prace objęły m.in. wzmocnienie systemu oświetlenia – niesprawnego już od momentu inauguracji – budowę dwukondygnacyjnego budynku przy trybunie numerowanej (dziś trybuna Posillipo) oraz montaż świetlnego zegara i tablicy wyników w miejscu styku trybun Distinti i Curva A.

W 1985 roku Napoli, napędzany ogromnym zainteresowaniem kibiców po transferze Diego Maradony, bezskutecznie starał się o zgodę na budowę dodatkowego, trzeciego pierścienia trybun, który zwiększyłby pojemność stadionu do 100 000 widzów.

Tymczasem już rok wcześniej – w 1984 – FIFA przyznała Włochom organizację Mistrzostw Świata 1990. Choć prezes Napoli Corrado Ferlaino początkowo planował budowę zupełnie nowego, prywatnego stadionu na 150 000 miejsc w Casorii, ostatecznie wybrano Stadio San Paolo jako obiekt reprezentujący Neapol podczas turnieju – mimo istniejących problemów konstrukcyjnych.

W związku z tym, w 1988 roku rozpoczęła się gruntowna przebudowa stadionu, zakończona tuż przed mundialem, w maju 1990. W trakcie prac, podczas żywiołowych celebracji kibiców, w sąsiednich budynkach odczuwalne były wstrząsy przypominające trzęsienia ziemi.

Zakres modernizacji był szeroki: powstało nowe zadaszenie oraz trybuna prasowa według projektu inżyniera Luigiego Corradiego, instalacja dwóch wind prowadzących do trybuny prasowej, a nad nią zbudowano tzw. Dirigibile – podwieszaną konstrukcję dla komentatorów i realizatorów telewizyjnych. Zmodernizowano budynek przy trybunie głównej, zainstalowano krzesełka we wszystkich sektorach, zmodernizowano bieżnię lekkoatletyczną oraz oświetlenie, zamieniono starą tablicę wyników na dwa nowe wyświetlacze, przebudowano wejścia, stworzono podziemny parking wielopoziomowy i dostosowano obiekt do wymogów bezpieczeństwa FIFA.

Prace zakończono ostatecznie dopiero w 1991 roku, już po zakończeniu mistrzostw, co wzbudziło niezadowolenie władz Napoli – zespół musiał rozgrywać mecze Pucharu Europy na stadionie o ograniczonej pojemności.

Po mundialu ukończono budowę trzeciego pierścienia trybun, połączonego konstrukcyjnie z dachem, co pozwoliło zwiększyć pojemność stadionu do 72 810 miejsc siedzących. Zamontowano także przegrody sektorowe i uporządkowano układ schodów w sektorach Curva.

Dlaczego w kolejnych latach na Stadio Maradona dalej toczyła się przebudowa?

Pomimo przeprowadzonej renowacji, stadion zaczął wykazywać problemy strukturalne już w 1995 roku. Wówczas Komisja Nadzoru tymczasowo cofnęła jego przydatność do użytku, zalecając prace naprawcze. W międzyczasie wyświetlacze przestały działać już w połowie sezonu piłkarskiego 1993/94.

Zdolność stadionu została ponownie cofnięta we wrześniu 2001 roku po oberwaniu chmury. Szczególnie ucierpiała konstrukcja stadionu, zmuszając Napoli do rozgrywania domowych meczów najpierw na Stadio Simonetta Lamberti w Cava de’ Tirreni, a następnie na Stadio Santa Colomba w Benevento. Dopiero w styczniu 2002 roku, po szeroko zakrojonych pracach remontowych możliwych dzięki ogłoszeniu przez rząd stanu wyjątkowego, drużyna mogła wrócić na San Paolo. Głównym problemem, który nigdy nie został w pełni rozwiązany, był niewystarczający kolektor ściekowy Arena Sant’Antonio oraz problematyczna lokalizacja stadionu w najniższym punkcie dzielnicy Fuorigrotta, gdzie spływa woda z okolicznych wzgórz Monte Sant’Angelo.

W tamtym okresie zamknięto również trzeci pierścień stadionu, ponieważ kibice powodowali wibracje przenoszące się przez filary dachu w głąb ziemi i oddziałujące na pobliskie budynki. Wraz z zamknięciem trzeciego poziomu zatwierdzona pojemność stadionu została zmniejszona do 60 240 miejsc.

W lipcu 2008 roku, po powrocie Napoli do rozgrywek europejskich, wprowadzono kolejne udoskonalenia: zamontowano kręgi na zewnątrz stadionu, ustawiono nowe oznakowanie w języku włoskim i angielskim przy głównych wejściach, rozbudowano salę prasową oraz przeprowadzono prace konserwacyjne na dachu.

Jak Stadio Maradona zmienił swój wygląd w latach 2010-19?

Latem 2010 roku klub Napoli wspólnie z władzami miasta przeprowadził pierwsze prace modernizacyjne, obejmujące wymianę murawy, systemu nawadniającego, drenażu oraz systemu odprowadzania wody deszczowej, a także odnowienie wybranych sektorów stadionu.

Rok później, latem 2011, stadion został przystosowany do wymogów UEFA w związku z udziałem Napoli w europejskich pucharach. Usunięto wówczas siatki ochronne z sektora gości oraz unowocześniono trybunę i salę prasową.

W listopadzie 2012 zainstalowano dwa nowe ekrany LED o długości 16 metrów każdy, które zastąpiły nieczynne dotąd wyświetlacze. Latem 2013 roku, również na żądanie UEFA, zmodernizowano toalety, odnowiono murawę i poprawiono oświetlenie. 8 października 2013 trybuna prasowa otrzymała imię Carlo Iuliano – wieloletniego rzecznika prasowego SSC Napoli, który zmarł w tym samym roku.

W lipcu 2015 Napoli przedstawiło władzom miasta projekt gruntownej przebudowy autorstwa architekta Gino Zavanellego, twórcy m.in. nowoczesnych koncepcji stadionów we Włoszech, czy jurora jednej z edycji Stadium of the Year. Plan zakładał m.in. likwidację bieżni lekkoatletycznej, budowę nowej trybuny zbliżającej sektor Distinti superiore do boiska, instalację skyboxów wzdłuż dawnej bieżni oraz dodanie nowych przestrzeni użytkowych wokół stadionu i wydłużenie dachu. Propozycja została jednak odrzucona przez miasto.

Po przyznaniu Neapolowi prawa do organizacji XXX Uniwersjady, latem 2019 stadion przeszedł kompleksowy restyling we wszystkich sektorach: wymieniono krzesełka odnowiono bieżnię lekkoatletyczną, zainstalowano dwa nowe ekrany wielkoformatowe oraz zmodernizowano szatnie, nagłośnienie i oświetlenie. Zmniejszenie odległości między siedzeniami, zmiana ich wymiarów oraz przestrzenie potrzebne na nowe ekrany sprawiły, że pojemność stadionu spadła do 54 732 miejsc siedzących.

Jak, w 2020 roku, Stadio Maradona zyskał swoją nazwę?

26 listopada 2020 roku, dzień po śmierci Diego Armando Maradony, ówczesny burmistrz Neapolu Luigi De Magistris ogłosił rozpoczęcie procedury nadania stadionowi imienia legendarnego kapitana Napoli. Zaledwie osiem dni później, 4 grudnia, Rada Miejska zatwierdziła zmianę nazwy. Dzień później decyzję zatwierdził także prefekt Neapolu, nadając stadionowi oficjalną nazwę Stadio Diego Armando Maradona.

W grudniu tego samego roku przeprowadzono instalację 1400 nowych siedzisk w sektorze Distinti – ich rozmieszczenie utworzyło napis NAPOLI widoczny z trybun.

Dokładnie rok po śmierci Maradony, 25 listopada 2021, na placu przed wejściem do sektora Distinti odsłonięto rzeźbę z brązu przedstawiającą argentyńskiego mistrza. Autorem dzieła był Domenico Sepe, a sama statua była wystawiona do godziny 22:00, po czym została przewieziona z powrotem do pracowni artysty.

Trzy dni później, 28 listopada 2021 – przy okazji meczu ligowego Napoli z Lazio – zaprezentowano kolejną rzeźbę Maradony, tym razem wykonaną przez Fonderia Nolana. Umieszczono ją na stałe w tunelu łączącym szatnie z boiskiem.

Jakie problemy i kontrowersje wywołuje Stadio Maradona?

Stadion boryka się z licznymi problemami, które wielokrotnie były źródłem napięć między klubem a władzami miasta. Wysokie koszty utrzymania doprowadziły do niewystarczającej konserwacji, co z kolei przyczyniło się do pogarszającego się stanu technicznego niektórych części obiektu.

Jednym z najbardziej krytykowanych elementów jest zadaszenie – ciężka konstrukcja, która nie zapewnia pełnego schronienia wszystkim trybunom. Jej masywny i nieestetyczny wygląd oraz ograniczona funkcjonalność były przedmiotem licznych kontrowersji. Prezes Napoli Aurelio De Laurentiis, kierujący klubem od 2004 roku, wielokrotnie domagał się jej demontażu i zastąpienia nowocześniejszą i bardziej praktyczną strukturą.

Problemy związane z modernizacją stadionu na potrzeby mundialu Italia ’90 nie zakończyły się wraz z turniejem. Inwestycje te stały się częścią długiego postępowania sądowego w kontekście afery Tangentopoli, która wstrząsnęła Włochami w latach 90.

Kolejnym niewykorzystanym elementem jest wielopoziomowy parking zbudowany pod stadionem, z wjazdem od strony tunelu via Claudio. Obiekt ten nigdy nie został uruchomiony – aktualne przepisy dotyczące wjazdu i postoju sprawiają, że infrastruktura jest dziś bezużyteczna. Brak legalnych miejsc parkingowych w pobliżu stadionu sprzyja zjawisku nielegalnego parkowania, często zarządzanego przez nieformalnych parkingowych.

Dodatkowe kontrowersje budzi obecność bieżni lekkoatletycznej, która rzadko bywa wykorzystywana do wydarzeń sportowych. Oddala ona trybuny od boiska, pogarszając widoczność – szczególnie w dolnym pierścieniu, gdzie dodatkowo widok zasłaniają elektroniczne reklamy przy linii bocznej.

Jakie eventy sportowe miały miejsce na Stadio Diego Armando Maradona?

Stadion Maradona od 1959 roku jest domem klubu SSC Napoli. Regularnie rozgrywano tu mecze Serie A, Pucharu Włoch, a także międzynarodowe spotkania w ramach europejskich pucharów – zwłaszcza Pucharu UEFA w sezonie 1988/89, w którym Napoli sięgnęło po swoje jedyne europejskie trofeum.

Na stadionie swoje mecze rozgrywa także reprezentacja Włoch. Pierwszy miał miejsce 6 stycznia 1960 roku w ramach Pucharu Międzynarodowego przeciwko Szwajcarii. W kolejnych dekadach stadion był miejscem ważnych spotkań eliminacyjnych i towarzyskich. W 1968 roku stadion był gospodarzem półfinału Mistrzostw Europy między Włochami a ZSRR. Dwanaście lat później, w czerwcu 1980, rozegrano tu mecz o trzecie miejsce turnieju Euro 1980, w którym wystąpiła reprezentacja gospodarzy oraz drużyna Czechosłowacji.

Stadion odegrał znaczącą rolę podczas Mistrzostw Świata we Włoszech w 1990 roku. Rozegrano tu pięć meczów, w tym cztery w fazie grupowej i jeden z półfinałów – 3 lipca, pomiędzy Włochami a Argentyną.

Podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1960 roku stadion San Paolo był jedną z aren turnieju piłki nożnej. Część spotkań fazy grupowej rozegrano właśnie w Neapolu, co po raz pierwszy uczyniło stadion miejscem wydarzenia o zasięgu olimpijskim.

Poza piłką nożną stadion gościł też zawody lekkoatletyczne – m.in. mistrzostwa Włoch w 1962 i 1994 roku. W 1963 roku był areną IV Igrzysk Śródziemnomorskich, a w 2019 roku – XXX Letniej Uniwersjady, która zgromadziła sportowców z całego świata.

4 października 1969 roku stadion San Paolo gościł walkę o mistrzostwo świata federacji WBA i WBC w wadze średniej pomiędzy Nino Benvenutim a Fraserem Scottem. Był to jeden z nielicznych przypadków, gdy stadion piłkarski zamienił się w arenę bokserską.

W 2006 roku wewnątrz stadionu zorganizowano wyjątkową imprezę – Champions Motor Race. Na torze przygotowanym specjalnie na tę okazję wystąpili kierowcy z Formuły 1, WRC i MotoGP, co było pierwszym tego typu wydarzeniem motoryzacyjnym w historii obiektu.

Jakie eventy pozasportowe miały miejsce na Stadio Maradona?

Stadion pełnił również rolę jednej z najważniejszych scen koncertowych w południowych Włoszech. Występowali tu światowej sławy artyści, tacy jak Rolling Stones, U2, Frank Zappa, Peter Tosh czy Coldplay. Nie zabrakło też największych gwiazd włoskiej sceny muzycznej – m.in. Vasco Rossi, Tiziano Ferro, Pino Daniele, Claudio Baglioni, Jovanotti, Lucio Dalla i Gigi D'Alessio. W ostatnich latach stadion przyciąga także młodszych artystów, jak Ultimo czy Geolier. Koncerty organizowane na stadionie przyciągały dziesiątki tysięcy fanów i odbywały się zwykle latem, gdy obiekt nie był używany do rozgrywek piłkarskich.

Ważnym wydarzeniem w historii stadionu była wizyta duszpasterska papieża Jana Pawła II 10 listopada 1990 roku. Na stadionie odbyło się spotkanie z młodzieżą z całego regionu Kampania, które zgromadziło około 100 tysięcy osób. Wydarzenie miało charakter religijno-społeczny i było jednym z największych zgromadzeń pozasportowych, jakie kiedykolwiek miały miejsce na tym stadionie.