Orange Vélodrome – opis stadionu

Dlaczego zdecydowano się na budowę Stade Vélodrome?

W 1928 roku władze Marsylii wyraziły chęć wybudowania stadionu miejskiego, ponieważ Stade de l'Huveaune należał do klubu Olympique Marsylia. Pierwszy projekt został odrzucony przez radę miejską w 1930 roku ze względu na zbyt wysokie koszty. Organizowane we Francji Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1938 roku ponownie wzbudziły zainteresowanie budową nowego obiektu sportowego. W 1935 roku paryski architekt Henri Ploquin, który pracował wcześniej nad budową miejskiego stadionu w Vichy, zaproponował wzniesienie stadionu olimpijskiego, który miał obejmować bieżnię lekkoatletyczną oraz halę sportową. Ze względów budżetowych ostatecznie zrealizowano jedynie budowę samego stadionu.

28 kwietnia 1935 roku ówczesny mer Marsylii, doktor Georges Ribot, wmurował kamień węgielny pod budowę Stade Vélodrome. Stadion powstał na terenie dawnych zakładów motoryzacyjnych Turcat-Méry, położonych między dzielnicami Saint-Giniez i Sainte-Marguerite na południu miasta. Prace budowlane trwały 26 miesięcy, w trakcie których przesunięto 25 000 m³ ziemi i wbito 240 dziesięciometrowych pali fundamentowych.

Kiedy odbyła się inauguracja Stade Vélodrome?

Stade Vélodrome został uroczyście otwarty 13 czerwca 1937 roku przez ówczesnego podsekretarza stanu ds. sportu, Léo Lagrange'a, w obecności blisko 30 000 widzów. Z tej okazji zorganizowano wielki dzień sportowy, obejmujący mityng lekkoatletyczny oraz wyścig kolarski na specjalnie przygotowanych torach.

Pierwszym triumfatorem na nowym obiekcie został marsylski kolarz Antoine Pugliesi, który zwyciężył w kryterium Gustave-Ganay. Kulminacyjnym punktem uroczystości było towarzyskie spotkanie piłkarskie między Olympique Marsylia a włoskim Torino FC. Mecz zakończył się zwycięstwem gospodarzy 2:1, a pierwszą bramkę na nowym stadionie zdobył Émile Zermani. Wraz z inauguracją Stade Vélodrome OM oficjalnie przeniosło się ze swojego dotychczasowego stadionu, Stade de l'Huveaune.

Jak wyglądała pierwsza przebudowa Stade Vélodrome?

W 1970 roku Stade Vélodrome przeszedł pierwsze modernizacje. Stare reflektory na trybunach Ganay i Jean-Bouin zostały zastąpione czterema 60-metrowymi masztami oświetleniowymi, umożliwiającymi rozgrywanie spotkań nocnych. W marcu 1971 roku zwiększono pojemność stadionu o około 6 000 miejsc siedzących, co osiągnięto poprzez zmniejszenie toru kolarskiego i usunięcie żużlowej bieżni lekkoatletycznej. Po tej przebudowie Vélodrome mógł pomieścić 55 000 widzów, uwzględniając również miejsca stojące.

Jak wyglądała przebudowa Stade Vélodrome z okazji mistrzostw świata?

W związku z organizacją Mistrzostw Świata w 1998 roku we Francji, w marcu 1995 roku ogłoszono przetarg na gruntowną renowację Stade Vélodrome, która miała zwiększyć jego pojemność do 60 000 miejsc. Projekt modernizacji został powierzony konsorcjum Chagnaud - Travaux du Midi / Buffi. Koszt prac wyniósł 391,9 milionów franków i został podzielony między państwo a samorządy lokalne. Przebudowa była kompleksowa – zachowano jedynie część trybuny Jean-Bouin (w tym fasadę stadionu) oraz górne sektory trybuny Ganay. Wylano 20 000 m³ betonu, zbudowano 32 km trybun, 400 biegów schodów, a także zamontowano 650 ton konstrukcji stalowych i 1 500 ton zbrojeń.

Renowacja stadionu wzbudziła pewne kontrowersje, głównie z powodu braku dachu, co wpłynęło na akustykę i komfort kibiców. Wstępnie planowano ograniczyć pojemność do 40 000 miejsc w rozgrywkach ligowych i wykorzystywać pełne 60 000 miejsc tylko na najważniejsze mecze, ale ostatecznie z tego pomysłu zrezygnowano, ponieważ OM regularnie przyciągał ponad 50 000 widzów. Nowy Stade Vélodrome zainaugurowano 4 grudnia 1997 roku podczas ceremonii losowania grup Mundialu 1998, a sam turniej przyniósł siedem spotkań rozegranych na tej arenie.

Jak wyglądało pożegnanie ze „starym” Stade Vélodrome?

Ostatni mecz na starym Vélodrome odbył się w lutym 1996 roku, po czym miała miejsce ceremonia pożegnalna z udziałem legend klubu, takich jak Josip Skoblar, Jean-Pierre Papin czy Mario Zatelli. Ich odciski stóp zostały uwiecznione w betonowych płytach, które dziś można oglądać w muzeum-boutique Olympique Marsylia. Fragmenty rozebranych trybun sprzedawano w klubowych sklepach.

Dlaczego Stade Vélodrome był krytykowany?

W pierwszych latach XXI wieku stadion nie przeszedł większych zmian. Pomimo swojej historii, Stade Vélodrome często był krytykowany przez mieszkańców Marsylii za swoją architekturę – brak dachu, słabą akustykę i otwartą konfigurację. Trener Rolland Courbis nazwał go nawet L'Enrhumeur (co można przetłumaczyć jako przeziębiacz). Od 2003 roku pojawiło się wiele projektów modernizacji, w tym propozycja z 2005 roku zakładająca budowę dachu oraz zwiększenie pojemności do 80 500 miejsc, jednak żaden z nich nie został zrealizowany.

Dopiero kandydatura Francji do organizacji Mistrzostw Europy 2016 zmusiła władze Marsylii do podjęcia konkretnych działań w zakresie modernizacji stadionu, zgodnie z wymogami UEFA.

Jak wyglądała przebudowa Stade Vélodrome z okazji Euro 2016?

21 czerwca 2010 roku miasto ujawniło projekt renowacji Stade Vélodrome, przygotowany z myślą o organizacji Euro 2016. Realizację projektu powierzono firmie Bouygues Construction poprzez jej spółkę zależną Arema, a całkowity koszt wyniósł 267 milionów €. Finansowanie pochodziło z różnych źródeł: Bouygues Construction zainwestowało 100 milionów €, które miały zostać zwrócone w ciągu 30 lat przez miasto dzięki zwiększonej opłacie za użytkowanie stadionu, miasto Marsylia dołożyło 40 milionów €, departament Bouches-du-Rhône 30 milionów €, prawa do zabudowy zapewniły kolejne 30 milionów €, państwo przez CNDS wsparło inwestycję 30 milionami €, a aglomeracja Marsylia Provence Métropole przekazała 20 milionów €.

Za projekt stadionu odpowiadała agencja SCAU Architecture, której główni architekci to Maxime Barbier, Bernard Cabannes, Luc Delamain, François Gillard, Michel Macary i Aymeric Zublena, a agencja Didier Rogeon pełniła rolę architekta współpracującego. Celem renowacji było stworzenie stadionu piłkarskiego spełniającego wymagania UEFA i uzyskanie klasyfikacji stadionu pięciogwiazdkowego (od 2006 roku zastąpionej kategorią 4). Kluczowym elementem renowacji było zadaszenie stadionu, które ważyło 5 500 ton struktury metalowej (co odpowiadało 80% wagi wieży Eiffla). Po renowacji pojemność stadionu wzrosła do 67 394 miejsc (w porównaniu do wcześniejszych 60 000). Trybuna Jean-Bouin mieściła 18 851 miejsc, trybuna Ganay 22 321, trybuna południowa 12 935, a trybuna północna 12 947. Zgodnie z wymaganiami klasyfikacji stadionu pięciogwiazdkowego, zwiększono liczbę miejsc VIP, stworzono salony oraz wysokiej klasy przyjęcia VIP. Projekt obejmował także budowę kompleksu hotelowego 3- i 4-gwiazdkowego, centrum handlowego, kliniki sportowej, mieszkań, biur oraz przebudowę stadionu Pierre-Delort, stadionu lekkoatletycznego i rugby znajdującego się w pobliżu Stade Vélodrome, przez utworzenie zadaszonej trybuny na 5 000 miejsc. Projekt został zatwierdzony przez radę miejską 12 lipca 2010 roku.

Prace rozpoczęły się w marcu 2011 roku i zakończyły latem 2014 roku. Na początku zainstalowano bazę życia dla budowy, następnie rozpoczęto prace ziemne przy programie budowlanym, rozbiórkę trybuny Ganay i przebudowę trybun północnej i południowej. Kolejne etapy obejmowały kontynuację prac przy trybunie Ganay i budowę nowej konstrukcji trybuny Jean-Bouin. W 2014 roku zakończono przebudowę trybuny Jean-Bouin. Pojemność stadionu została zmniejszona do 42 000 miejsc do sierpnia 2013 roku, po czym wzrosła do 48 000 miejsc. Stadion został oficjalnie otwarty 16 października 2014 roku, oferując ponad 67 000 zadaszonych miejsc. Całkowity koszt renowacji, który został ponownie oszacowany przez Izbę Obrachunkową na 551 milionów €, obejmował także część płatności, którą Arema miała otrzymać do 2045 roku na utrzymanie i dostosowanie stadionu do norm.

Jak wygląda Stade Vélodrome?

Trybuny zostały zaprojektowane z myślą o zapewnieniu komfortu i doskonałej widoczności dla kibiców. Trybuny są rozmieszczone na trzech poziomach, z górnymi sektorami, które zostały dodane w ramach przebudowy, oraz nowymi, bardziej przestronnymi strefami VIP. Największe zmiany dotyczą trybun zachodniej i wschodniej, które zostały zbudowane od podstaw, z nowoczesnym układem siedzeń i lepszą widocznością. Trybuna Gustave’a Ganaya oferuje 22 398 miejsc, w tym 1 882 miejsca przeznaczone dla VIP-ów w specjalnych lożach. Trybuna Jeana Bouina dysponuje 12 300 miejscami. Trybuna północna, znana również jako trybuna Virage nord Patrice’a de Perettiego, ma 13 800 miejsc. Z kolei trybuna południowa, czyli Virage sud Chevaliera Roze'a, również posiada 13 800 miejsc. Centralnym elementem stadionu jest obecnie zadaszenie, które stanowi imponujący parasol.

Z zewnątrz stadion wygląda imponująco, z dużymi, opływowymi kształtami, które podkreślają nowoczesny charakter obiektu. Jednym z najbardziej wyróżniających się elementów jest monumentalne zadaszenie, które w połączeniu z jasną elewacją stadionu sprawia, że budowla przyciąga wzrok.

Do czego wykorzystywany jest Stade Vélodrome?

Od 1937 roku Stade Vélodrome jest domem klubu piłkarskiego Olympique Marsylia. Ponadto, Stade Vélodrome regularnie gości mecze różnych odmian rugby, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe. Choć dzisiaj dominują spotkania rugby union (rugby XV), to pierwsze mecze rugby rozgrywano na tym stadionie w wersji rugby league (rugby XIII). Pierwszy mecz reprezentacji Francji w rugby XIII odbył się 16 stycznia 1938 roku, a Australia pokonała wówczas Francję przed 24 000 widzów. Stade Vélodrome ma również swoje korzenie jako tor kolarski.

Jakie eventy sportowe miały miejsce na Stade Vélodrome?

Stade Vélodrome był gospodarzem meczów mistrzostw świata w latach 1938 i 1998 oraz mistrzostw Europy w 1960, 1984 oraz 2016 roku. Ponadto na obiekcie odbyły się także spotkania turnieju olimpijskiego w piłce nożnej oraz mecze Challenge des Champions. Na stadionie w Marsylii odbyło się do tej pory piętnaście spotkań męskiej reprezentacji Francji w piłce nożnej. Jest to stadion poza regionem paryskim, który gościł najwięcej meczów Les Bleus. Oprócz spotkań w ramach mistrzostw świata i mistrzostw Europy, Francuzi rozegrali na nim dziewięć meczów towarzyskich oraz kwalifikacyjnych. Na Vélodrome trzy mecze rozegrała także kobieca reprezentacja Francji.

Stadion kilkakrotnie gościł mistrzostwa świata w różnych odmianach rugby, półfinały Top 14, finały Challenge Européen, Turniej Sześciu Narodów oraz finał Champions Cup. W 2026 roku Stade Vélodrome ponownie będzie gościć dwie półfinały Top 14.

Do 1967 roku stadion gościł dziesięć finiszów Tour de France. W 1972 roku odbyły się tam mistrzostwa świata w kolarstwie torowym. Stadion ponownie gościł start i metę czasówki w ramach Tour de France 22 lipca 2017 roku, będąc przedostatnią etapem tej edycji, przed finałem w Paryżu. Frekwencja była jednak rozczarowująca, mimo że wstęp był bezpłatny, ponieważ mieszkańcy Marsylii woleli oglądać kolarzy na ulicach miasta. Przez kilka lat z rzędu Vélodrome był miejscem zakończenia Grand Prix La Marseillaise, w tym edycji 2022 roku.

Stadion gościł także inne wydarzenia, takie jak występy łyżwiarskie Holiday on Ice w latach 50. XX wieku.

Jakie eventy pozasportowe miały miejsce na Stade Vélodrome?

Od lat 80. XX wieku, Stade Vélodrome stał się miejscem koncertów. Na jego scenie wystąpili między innymi: Julio Iglesias, Joan Baez (1983), Metallica (1984), Pink Floyd (1989), The Rolling Stones (1990, 2003 i 2018), U2 (1993), Johnny Hallyday (2000, 2003, 2006 i 2009), Luciano Pavarotti (2002), The Police (2008), AC/DC (2009 i 2016), Paul McCartney (2015), Céline Dion (2017), Soprano (2017, 2019, 2022), Muse (2019, 2023), , Beyoncé (2023), Bruce Springsteen & E Street Band (2024) czy Rammstein (2024).

16 lipca 2009 roku, w trakcie przygotowań do koncertu Madonny, doszło do tragicznego wypadku, kiedy jeden z czterech dźwigów używanych do podnoszenia konstrukcji sceny zawiódł, a jego 60-tonowy dach spadł, przygniatając dźwig i powodując śmierć dwóch osób oraz rany u dziesięciu innych.

Vélodrome jest także miejscem spotkań politycznych, takich jak obecność komunisty Georges'a Marchaisa 11 kwietnia 1981 roku oraz lidera Frontu Narodowego Jean-Marie Le Pena 17 kwietnia 1988 roku. Od tego czasu, burmistrz Marsylii, Jean-Claude Gaudin, sprzeciwia się wykorzystywaniu stadionu do celów politycznych, podkreślając, że powinien on pozostać miejscem konsensusu, sportu, kultury, świętowania i jedności wszystkich społeczności. Co roku, pod koniec roku, tysiące uczniów z Marsylii spotykają się na stadionie, aby wziąć udział w tradycyjnej Fête des écoles, przedstawieniu przygotowywanym przez dzieci przez cały rok szkolny.

Stadion był również miejscem kręcenia filmów i teledysków. W filmie Stillwater znajduje się scena rozgrywająca się podczas meczu OM z Lyonem z 2019 roku, a także scena z Taxi 4, w której występuje Djibril Cissé. Teledyski, takie jak Santa Maradona grupy Mano Negra (1994), Halla, Halla Soprano (2007) czy Bande organisée (2020) również zostały nakręcone na tym stadionie.

Jaki jest rekord frekwencyjny na Stade Vélodrome?

Największa frekwencja w historii Stade Vélodrome miała miejsce podczas finału Top 14 2023-2024 pomiędzy Stade Toulousain a Union Bordeaux Bègles, który odbył się 28 czerwca 2024 roku, gromadząc 66 760 widzów. Natomiast jeżeli chodzi o najwyższą frekwencję podczas meczu piłkarskiego, to rekord należy do meczu Olympique Marsylia - Saint-Etienne. 15 lutego 2025 roku na trybunach pojawiło się 66 199 osób.