Plan budowy nowego stadionu w Hobart, znajduje się w centrum debaty w Australii. Projektowany wielofunkcyjny obiekt jest oceniany jednocześnie jako szansa na rozwój regionu i ryzyko inwestycyjne o poważnych konsekwencjach społecznych i przestrzennych.

Stadion jako warunek wejścia Tasmanii do AFL

Budowa Macquarie Point Stadium nie jest inwestycją przypadkową – to wymóg postawiony przez kierownictwo Australian Football League jako warunek przyjęcia Tasmanii do najwyższej klasy rozgrywkowej. Nowy klub, Tasmania Football Club, znany pod przydomkiem Devils, ma zadebiutować w AFL w sezonie 2028, a w późniejszym terminie przystąpić także do AFL Women’s League. Warunki udziału jasno określono już wcześniej: Tasmania musi posiadać nowoczesny stadion spełniający standardy rozgrywek krajowych i komercji sportowej.

Do czasu zakończenia prac nad nowym obiektem drużyna ma rozgrywać mecze tymczasowo na istniejących stadionach w stanie: Bellerive Oval w Hobart, który dysponuje trybunami na około 20 000 miejsc, oraz York Park w Launceston o pojemności 21 000 miejsc.

Projekt stadionu przygotowała znana australijska pracownia COX Architecture, która ma w portfolio liczne obiekty sportowe i infrastrukturalne na terenie kraju. Według przedstawionych założeń Macquarie Point Stadium ma być zadaszonym obiektem o pojemności 23 000 widzów. Zgodnie z planem budowa mogłaby rozpocząć się w 2026 roku, a zakończyć trzy lata później, w 2029 roku.

Poważne zastrzeżenia w raporcie Komisji Planowania

Pierwszym poważnym ciosem dla projektu był raport końcowy Tasmańskiej Komisji Planowania (TPC), która oceniła projekt w sposób wyjątkowo krytyczny. W swoim oficjalnym stanowisku komisja opisała stadion jako monolityczną plamę na krajobrazie Macquarie Point, uznając, że inwestycja powoduje zbyt silną ingerencję w krajobraz kulturowy i historyczny Hobart. Komisja uznała, że korzyści płynące z budowy nie równoważą potencjalnych strat społecznych i środowiskowych.

Według TPC stadion znacząco wpłynie na panoramę zatoki Sullivans Cove, historyczne otoczenie Hobart oraz przestrzeń symboliczną związaną z Cenotaphem – najstarszym pomnikiem wojennym w Australii. W raporcie podkreślono, że budowla o wysokości 54 metrów zaburzy widoczność pomnika i zmieni jego znaczenie w przestrzeni publicznej. Komisja stwierdziła także, że projekt zagraża zachowaniu integralności zabytkowych struktur, takich jak Royal Engineers Building oraz budynków przy Hunter Street. Panel nie uważa, że budynek stadionu będzie ikoną, jak twierdzi [AFL], takimi słowami TPC podsumowała ocenę architektoniczną proponowanego obiektu.

© COX Architecture

Krytyka środowisk kultury i dziedzictwa

Do grona krytyków włączyły się również instytucje związane z kulturą i ochroną dziedzictwa. Szczególnie stanowczo wypowiedziała się Tasmanian Symphony Orchestra (TSO), której siedziba znajduje się zaledwie 170 metrów od planowanego placu budowy. Na jej zlecenie przeprowadzono dwa niezależne raporty akustyczne, które ostrzegły przed poważnym ryzykiem zakłóceń dźwiękowych i wibracyjnych. Wskazano, że bez zastosowania zaawansowanych rozwiązań izolacyjnych koncerty, próby i nagrania mogłyby być trwale zakłócane przez działalność stadionu.

Sprzeciw wyraziła też Tasmanian RSL – organizacja kombatancka. Jej zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim wpływu stadionu na widoczność i symbolikę Cenotaphu, który od blisko stu lat pełni ważną funkcję w przestrzeni pamięci narodowej Australii. TPC przyznała rację argumentom RSL, uznając, że wpływ budowy stadionu na to miejsce pamięci byłby nieodwracalny i niedopuszczalny.

Rząd Tasmanii odpowiada: priorytet inwestycyjny i projekt strategiczny

Stanowisko rządu Tasmanii jest odmienne od oceny planistów i przeciwników stadionu. Premier Jeremy Rockliff broni projektu, uznając go za inwestycję o znaczeniu strategicznym dla przyszłości stanu. Jako rozwijający się stan, dążący do aspiracji i możliwości dla młodych ludzi, musimy realizować ambitne projekty, takie jak ten w Macquarie Point. Stworzy to miejsca pracy, pobudzi nasz sektor turystyczny i hotelarski, zapewni światowej klasy rozrywkę i utrzyma naszą gospodarkę w dobrej kondycji. Nadszedł czas, aby zabrać się do pracy, podkreślił w oświadczeniu.

Rząd stanowczo odrzucił zalecenia TPC dotyczące rezygnacji z projektu w jego obecnej formie. Premier podkreślił, że inwestycje sportowo-infrastrukturalne w całym kraju są realizowane poza standardowymi procesami planowania, dlatego Tasmania również wybrała alternatywną ścieżkę decyzyjną. Rockliff podkreślił, że projekt nie zostanie zatrzymany, mimo krytyki i presji opinii publicznej.

© COX Architecture

Specjalna ścieżka prawna dla stadionu

Początkowo rząd planował wprowadzić specjalne przepisy dotyczące stadionu, która miała bezpośrednio zatwierdzić inwestycję, jednak przyspieszone wybory stanowe uniemożliwiły jej uchwalenie. Zamiast tego zdecydowano się na procedurę Project of State Significance, w ramach której opracowano projekt nakazu zatwierdzenia stadionu Macquarie Point. Dokument ten trafił do parlamentu i ma zostać poddany głosowaniu w obu izbach.

Projekt nakazu zawiera warunki dotyczące dziedzictwa aborygeńskiego i kulturowego, środowiska, zarządzania ruchem oraz bezpieczeństwa. Nakaz przewiduje również utworzenie panelu ds. jakości i integralności projektu, który miałby nadzorować stronę architektoniczną i urbanistyczną przedsięwzięcia. Dokument jasno określa, że stadion uzyskuje status projektu o znaczeniu państwowym, co oznacza, że jego realizacja ma pierwszeństwo przed standardowymi procedurami planowania.

Co istotne, ani wcześniejszy projekt ustawy, ani obecny nakaz nie przewidują możliwości odwołań od decyzji. Panel nie uważa, że proponowane warunki odnoszą się do pełnego zakresu projektu i jego wpływu, i uważa, że nie łagodzą one znaczących negatywnych skutków ani nie uwzględniają wszystkich istotnych względów planistycznych, czytamy w raporcie TPC.

Ograniczenia hałasu i kontrola operacyjna

Projekt nakazu dokładnie określa warunki operacyjne stadionu. Przewiduje, że obiekt będzie mógł organizować maksymalnie dwanaście głośnych koncertów rocznie, z czego najwyżej trzy będą mogły osiągać poziom 75 decybeli poza terenem obiektu, a pozostałe 65 decybeli. Wydarzenia sportowe będą ograniczone czasowo i będą mogły odbywać się między godziną 8:00 a 20:00 w ciągu dnia oraz do 23:00 wieczorem w przypadku wydarzeń nocnych. Koncerty będą musiały kończyć się nie później niż o 23:00, a próby dźwięku nie będą mogły odbywać się po godzinie 20:00.

Zgodnie z warunkami stadion ma posiadać stały system monitorowania poziomów hałasu, obejmujący granice terenu w trzech kierunkach oraz okolice Cenotaphu. Każde wydarzenie będzie monitorowane przez pierwsze dwa lata działalności, a dane akustyczne będą archiwizowane. Wymagane będą również regularne raporty wpływu społecznego oraz przegląd wydarzeń sportowych, które mają objąć różne typy imprez i wielkości widowni.

© COX Architecture

Transport i logistyka w centrum uwagi

Jednym z kluczowych zagadnień związanych z realizacją stadionu jest jego wpływ na układ komunikacyjny Hobart. Obszar Macquarie Point położony jest w strefie centralnej miasta, w pobliżu portu i dzielnicy biznesowej, co sprawia, że inwestycja będzie miała bezpośredni wpływ na organizację ruchu. Nakaz wymaga, aby szczegółowy plan transportowy został przedstawiony co najmniej osiemnaście miesięcy przed otwarciem stadionu. Dokument ten ma uwzględniać przepływ ruchu samochodowego, dostosowanie tras autobusowych, obsługę pieszych i połączenia z transportem publicznym.

W nakazie wskazano również na konieczność koordynacji wydarzeń odbywających się na stadionie z ruchem statków wycieczkowych w porcie Hobart, aby zapobiec blokowaniu dojazdów oraz nadmiernemu obciążeniu dróg w godzinach szczytu. Wyjątkowym zapisem jest także możliwość czasowego geoblokowania usług przejazdów współdzielonych, takich jak Uber, w bezpośredniej okolicy stadionu przed wydarzeniami i po ich zakończeniu, co ma zapobiec zatłoczeniu.

W projekcie zapisano jednoznacznie, że stadion nie będzie mógł rozpocząć działalności, dopóki wszystkie elementy infrastruktury transportowej – w tym drogi dojazdowe, parkingi i zatoki autobusowe – nie zostaną ukończone w pełnym zakresie.

Wymogi budowlane i ochrona dziedzictwa

Nakaz obejmuje także szeroki zakres warunków związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego i środowiska. Przed rozpoczęciem budowy konieczne będzie przeniesienie historycznego budynku Hobart Railway Goods Shed, który znajduje się na terenie przeznaczonym pod inwestycję. Obiekt zostanie zdemontowany i odbudowany w nowej lokalizacji, aby zachować jego wartość historyczną.

Teren Macquarie Point posiada również znaczenie archeologiczne dla dziedzictwa Aborygenów, dlatego usuwaniu wierzchniej warstwy gleby musi towarzyszyć zespół archeologów oraz przedstawicieli miejscowych społeczności aborygeńskich. Wymagane jest prowadzenie dokumentacji prac i konsultacji dotyczących ewentualnych znalezisk artefaktów.

Obszar przeznaczony pod inwestycję to dawny teren przemysłowy, dlatego przed rozpoczęciem prac wymagane jest oczyszczenie gruntu z zanieczyszczeń oraz przeprowadzenie niezależnego audytu środowiskowego, który potwierdzi bezpieczeństwo inwestycji. Nakaz nakłada również obowiązek zabezpieczenia instalacji odwadniających i kanalizacji deszczowej przed skutkami powodzi, które według prognoz klimatycznych mogą nasilać się w przyszłych dekadach.

Prace budowlane zostaną objęte ścisłymi ograniczeniami czasowymi. Roboty będą mogły odbywać się od 7:00 do 18:00 w dni powszednie oraz od 8:00 do 18:00 w weekendy, z zakazem prac w godzinach nocnych i wczesnoporannych. Dodatkowo wprowadzono zakaz prac budowlanych w dniach upamiętniających ofiary wojen, takich jak Anzac Day i Remembrance Day, aby nie zakłócać uroczystości odbywających się w pobliżu Cenotaphu.

© COX Architecture

Standardy operacyjne i kontrola działalności stadionu

Projekt nakazu przewiduje również liczne mechanizmy kontroli operacyjnej stadionu po otwarciu. Wprowadzono wymóg prowadzenia stałych pomiarów hałasu oraz regularnych przeglądów wpływu działalności stadionu na otoczenie. Co najmniej osiem wydarzeń sportowych rocznie będzie objętych audytami operacyjnymi, obejmującymi m.in. analizę zachowań tłumu, obciążenie infrastruktury komunikacyjnej i zgodność z zasadami bezpieczeństwa.

Wprowadzono także obowiązek sporządzania okresowych raportów dla rządu Tasmanii, obejmujących zagadnienia takie jak przepustowość dróg, bezpieczeństwo imprez masowych, skargi mieszkańców i oddziaływanie na działalność portu.

W nakazie wskazano, że w procesie planowania i prowadzenia działalności stadionu konieczne będą konsultacje z organizacjami działającymi w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji. Do instytucji, z którymi przewidziano obowiązkową współpracę, należą m.in. Tasmanian Symphony Orchestra, Uniwersytet Tasmanii, Baha’i Centre of Learning oraz zarząd portu TasPorts, który będzie opiniował wszelkie elementy projektu wpływające na żeglugę po rzece Derwent.

Spór o finansowanie i analiza ekonomiczna projektu

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów projektu pozostaje finansowanie stadionu. Całkowity koszt inwestycji wzrósł – jak potwierdził premier Jeremy Rockliff – o blisko 20% i wynosi obecnie 1,13 mld A$. Głos w debacie zabrała także Tasmańska Komisja Planowania, która w swojej ocenie ekonomicznej stwierdziła, że inwestycja przyniesie straty gospodarcze, a korzyści będą mniejsze niż połowa kosztów.

Z oceną komisji nie zgadza się jednak John Perry, koordynator generalny Tasmanii odpowiedzialny za przyciąganie inwestycji. Przeprowadził on własną analizę ekonomiczną, niezleconą oficjalnie przez rząd, lecz przygotowaną – jak twierdzi – po obserwowaniu roszczeń i roszczeń wzajemnych, wątpliwych inkluzji i zaskakujących pominięć w debacie publicznej. Według jego ustaleń za każdego A$ wydanego na stadion i klub Tasmania Devils stan zyska co najmniej 4,97A$ w postaci nowej działalności gospodarczej.

Perry oszacował koszt rocznego finansowania projektu na 44,5 mln A$, wskazując jednocześnie, że ma to generować co najmniej 220,9 mln A$ rocznie w aktywności gospodarczej w sektorach takich jak turystyka, transport, hotelarstwo, gastronomia i usługi biznesowe. Zwrócił także uwagę na wpływ nowego klubu na rynek pracy – zgodnie z analizą Tasmania Devils stanie się jednym z największych prywatnych pracodawców w stanie, wypłacając ponad 44 mln A$ rocznie wynagrodzeń dla co najmniej 175 pracowników.

© COX Architecture

Decyzja polityczna przesądzi o przyszłości stadionu

Przyszłość inwestycji waży się teraz w parlamencie Tasmanii. Projekt nakazu zatwierdzenia stadionu nie może być zmieniony przez członków parlamentu – będą oni głosować wyłącznie za lub przeciw. Dokument zostanie sfinalizowany przez rząd 22 października, a następnie trafi do Izby Zgromadzenia 13 listopada. Zgodnie z harmonogramem głosowanie odbędzie się w Radzie Legislacyjnej w dniach 3–4 grudnia.

Rząd ma zapewnione wsparcie Partii Pracy, co oznacza, że kluczowe będą głosy niezależnych senatorów w izbie wyższej. Spośród ośmiu niezależnych przedstawicieli parlamentu rząd potrzebuje co najmniej trzech głosów poparcia. Do grona parlamentarzystów, którzy mogą przesądzić o losie inwestycji, zaliczają się Tania Rattray, Casey Hiscutt, Bec Thomas i Dean Harriss. Premier Rockliff zapowiedział, że zamierza doprowadzić do zatwierdzenia inwestycji jeszcze w tym roku.

Los stadionu w Macquarie Point jest ściśle związany z przyszłością Tasmanii w AFL. Liga oczekuje, że budowa stadionu rozpocznie się przed sezonem 2029, gdy do rozgrywek dołączy Tasmania Devils. W przypadku opóźnień rządowi grożą kary finansowe ze strony AFL. W praktyce oznacza to, że parlamentarna decyzja musi zostać podjęta szybko, a ewentualne prace przygotowawcze powinny rozpocząć się natychmiast po przyjęciu nakazu.