Ostatnia faza projektu budowy Narodowego Stadionu Piłkarskiego w Belgradzie, obejmująca również obiekty na międzynarodową wystawę Expo 2027, przewiduje dalsze rozszerzenie obszaru budowy w dzielnicach Surčin i Nowy Belgrad. Czy jest to zgodne z prawem?

Teren pod inwestycję został kilkukrotnie poszerzony

Zgodnie z nowym planem, który został udostępniony do publicznego wglądu i który zmieniano już czterokrotnie, Narodowy Stadion Serbii oraz obiekty Expo zajmą powierzchnię aż 813,6 hektara. To około siedem razy więcej niż w pierwotnym planie, co odpowiada powierzchni około 1 100 boisk piłkarskich. Nowy plan obejmuje ponad 600 działek w Surčinie, głównie należących do Republiki Serbii i miasta Belgrad. Wiele wskazuje jednak na to, że dodatkowe rozszerzenie projektu wymusi na państwie wykup kolejnych działek będących w rękach prywatnych. W pierwotnym planie z 2022 roku teren pod stadion obejmował jedynie 119 hektarów. Kolejne rozszerzenia zwiększały go do 167, potem do 350 hektarów. Obecnie, w czwartym etapie, obszar ten wynosi już ponad 800 hektarów.

Plan zakłada, że po zakończeniu Expo 2027 część terenu zostanie przekształcona w osiedle mieszkaniowe dla około 4 500 osób. Dodatkowo przewidziane są nowe inwestycje, w tym park tematyczny i infrastruktura komunikacyjna.

© Fenwick Iribarren Architects

Grupa strzegąca kwestii planistycznych zwraca uwagę na liczne niedociągnięcia

Plany te budzą jednak coraz więcej kontrowersji. Organizacja Nova planska praksa domaga się określenia wszystkich niezbędnych zasad dotyczących użytkowania i regulacji nadbrzeżnego pasa rzeki Sawy oraz ich wdrożenia poprzez opracowanie szczegółowego planu regulacyjnego. Alternatywnie postuluje wyłączenie tego obszaru z zakresu planu dla stadionu. Organizacja ta, której nazwę można przetłumaczyć jako Nowa praktyka planistyczna to pozarządowa organizacja działająca w Serbii, która skupia się na kwestiach związanych z planowaniem przestrzennym, urbanistyką oraz zrównoważonym rozwojem. Jej celem jest promowanie transparentności, profesjonalizmu oraz udziału społeczeństwa w procesach planistycznych.

IV faza projektu Planu Przestrzennego Obszaru Szczególnego Przeznaczenia dla Stadionu Narodowego obejmuje lewy brzeg rzeki Sawy od bloku 45 do Mostu Ostružnickiego. Organizacja Nova planska praksa podkreśla, że nie podano uzasadnienia dla tego rozwiązania, jego celu ani koncepcji. Zauważa, że obszar ten jest już objęty kluczowymi planami urbanistycznymi Belgradu i posiada konkretne rozwiązania, które teraz ulegają zmianie bez wyjaśnienia powodów. Pyta, dlaczego to dobro publiczne jest powiązane ze stadionem i Expo 2027 oraz dlaczego traktuje się je jako kwestię krajową, a nie miejską, w trybie przyspieszonym, który ignoruje prawo społeczeństwa i ekspertów do udziału w procesie planowania.

© SRBIJA sa tribina

Plany są niezgodne z przepisami?

Organizacja zwraca uwagę także, że IV faza planu jest niezgodna z Konstytucją, Ustawą o Planowaniu i Budowie oraz innymi przepisami i strategiami rozwoju. Eksperci i mieszkańcy ostrzegają, że plan ten otwiera furtkę do niekontrolowanej zabudowy publicznego terenu nad rzeką Sawą:

• Rozwiązania planistyczne dla tego obszaru są poniżej profesjonalnych standardów.
• Brakuje analizy skali dzikiej zabudowy oraz stanu i zagrożenia wału przeciwpowodziowego.
• Nie określono przyszłego sposobu użytkowania terenu ani zasad zabudowy.
• Nie przewidziano szczegółowej dokumentacji technicznej dotyczącej m.in. rekonstrukcji wału.
• Plan zawiera sprzeczne przepisy dotyczące budowy obiektów w strefie ochrony ujęć wody, do której ten teren należy.
• Umożliwia budowę infrastruktury transportowej i przejść przez wał, ale bez określenia ich przeznaczenia.
• Na planach graficznych brakuje podstawowych informacji o regulacji i poziomach terenu.

Nova planska praksa wskazuje, że przed zatwierdzeniem planu należy najpierw przeprowadzić wczesne konsultacje społeczne, a następnie właściwe konsultacje publiczne trwające co najmniej 30 dni. Dokument musi być kompletny, zrozumiały i profesjonalnie opracowany. Organizacja podkreśla również, że plan nie ma podstawy w żadnym krajowym ani belgradzkim dokumencie strategicznym, a także jest sprzeczny ze Strategią Zrównoważonego Rozwoju do 2030 roku. Nie wykazano, że urbanizacja 800 hektarów jest zrównoważona pod jakimkolwiek względem.

Obszar objęty planem znajduje się w trzech strefach ochrony belgradzkiego ujęcia wody, obejmując także duże powierzchnie gruntów wodnych. W planie kilkukrotnie wspomniano o konieczności opracowania ekspertyz dotyczących wpływu na ujęcia wody i sieć wodociągową, ale nie określono, kto jest za to odpowiedzialny i jak wyniki tych analiz zostaną wdrożone w dokumentacji technicznej. W związku z powyższym, Nova planska praksa domaga się precyzyjnych regulacji dotyczących zagospodarowania nadbrzeża Sawy, sposobu użytkowania tego obszaru oraz podejścia do nielegalnie wzniesionych obiektów.

© Fenwick Iribarren Architects