Historia jednego z największych stadionów na świecie, który jest znany nie tylko wśród fanów piłki nożnej. Jak zmieniał się legendarny obiekt na przestrzeni dziesięciu dekad? Jakie turnieje i imprezy gościł Wembley?

Początki dumy Londynu

Stadion Wembley, choć jest obecnie postrzegany przede wszystkim jako centralny punkt brytyjskiego sportu, został pierwotnie zaprojektowany jako główny punkt Wystawy Imperium Brytyjskiego w 1924 roku. Pierwotnie Wembley Park był opracowanym przez Humphry'ego Reptona parkiem krajobrazowym. Po dokonaniu wyboru miejsca na Wystawę Imperium Brytyjskiego został całkowicie przekształcony. W miejscu, gdzie miał później powstać stadion, znajdowała się opuszczona podstawa Watkins Tower (nieudana próba konkurowania z wieżą Eiffla), która została zrównana z ziemią przed rozpoczęciem budowy.

Budowa stadionu rozpoczęła się nieco wcześniej, w roku 1922. Przedsiębiorstwo inżynierii lądowej Sir Roberta McAlpine'a pracowało nad projektami architektów Sir Johna Simpsona i Maxwella Ayrtona. Koncepcja nawiązywała do tematyki imperialnej. Przykładem mogą być kopuły bliźniaczych wież inspirowane architekturą Mughal, ale zbudowano je z betonu. Obiekt został ukończony 24 kwietnia 1923 roku. 4 dni później był gospodarzem pierwszego dużego wydarzenia sportowego: finału FA Cup 1923 pomiędzy Bolton Wanderers a West Ham United. Następnie, aż do 1927 roku, rozważano nawet rozbiórkę stadionu, kiedy został zakupiony przez Wembley Stadium and Greyhound Racecourse Company. Dzięki temu obiekt został zachowany dla krajowych okazji sportowych, w tym finałów Pucharu Anglii od 1926 roku.

Powojenne sportowe święta na Wembley

Wśród najbardziej godnych uwagi sportowych zaszczytów Wembley było goszczenie wydarzeń lekkoatletycznych podczas Olimpiady w 1948 roku. Igrzyska miały miejsce po bardzo krótkich przygotowaniach i przy ograniczonym budżecie. Rozpoczęły się zaledwie 1000 dni po zakończeniu II wojny światowej, w zrujnowanym przez bomby mieście, gdzie wciąż obowiązywały racje żywnościowe.

Jednym z największych wydarzeń na londyńskiej arenie był mundial w 1966 roku. Po przyznaniu praw gospodarza stadion został ulepszony - m.in. wprowadzono nową elektroniczną tablicę wyników i dach pokrywający wszystkie trybuny. Wembley zorganizowało 9 meczów podczas całego turnieju, a Anglia dotarła do finału. Gospodarze rywalizowali o zwycięstwo z Niemcami Zachodnimi w dramatycznym meczu, co doprowadziło do kultowego już komentarza Kennetha Wolstenholme'a na antenie BBC w końcowych momentach: 'Myślą, że to już koniec... teraz jest!' Anglicy wygrali mecz 4:2.

Nie tylko sport

Wembley było również popularnym miejscem koncertowym w latach 70-tych, 80-tych i 90-tych, kiedy gościło wielu popularnych artystów z listy przebojów. Live Aid w 1985 roku jest prawdopodobnie najlepiej zapamiętanym wydarzeniem muzycznym. W odpowiedzi na klęskę głodu w Etiopii w latach 1983-1985, grupa wybitnych muzyków wzięło udział w koncercie charytatywnym. Wśród wykonawców byli Elton John, David Bowie, Paul McCartney, U2, Queen i Status Quo. Ponad 72 000 osób przybyło na Wembley, aby obejrzeć występy artystów. Szacuje się, że widownia telewizyjna osiągnęła 1,9 miliarda osób: około 40% ówczesnej populacji świata.

Na Wembley odbywały się różne widowiska rozrywkowe, w tym rozbicie się Evela Knievela na motocyklu, podczas próby przeskoczenia 13 londyńskich autobusów. Amerykański kaskader znajduje się w Księdze Rekordów Guinnessa jako osoba, która doświadczyła "najwięcej złamanych kości w życiu" - 433. Mimo że w wyniku upadku na Wembley doznał złamania miednicy i ogłosił zbliżającą się emeryturę - z której później się wycofał - Knievel odmówił użycia noszy i wypowiedział słynne słowa: "Przyszedłem pieszo, wyszedłem pieszo".

Nowy początek na terenie starego stadionu

Pod koniec lat 90. stadion Wembley zaczął powoli odczuwać swój wiek. Stary obiekt został zamknięty w październiku 2000 roku, a w 2002 roku rozpoczęto jego rozbiórkę, a w grudniu rozebrano bliźniacze wieże. Przebudowa rozpoczęła się w 2003 roku. Po wielu niepowodzeniach, nowy stadion Wembley został otwarty w 2007 roku w tym samym miejscu co stary obiekt. Zaprojektowany przez Populous i Foster and Partners, nowy stadion kosztował 798 milionów funtów. Obecnie jest on własnością Football Association, organu zarządzającego angielską piłką nożną.

Pierwszy oficjalny mecz na nowym Wembley rozegrano 24 marca 2007 roku - było to spotkanie młodzieżówek Anglii i Włoch. 11 maja tego samego roku odsłonięto pomnik Bobby'ego Moore'a, który znajduje się tuż przed głównym wejściem. Wembley to drugi największy stadion w Europie, zaraz po Camp Nou. Jego najbardziej charakterystycznym elementem jest wznoszący się na 133 m stalowy łuk, nocą widoczny z wielu kilometrów. Jego wewnętrzna średnica wynosi 7 m, a rozpiętość - 315 m.

© Justin Geyser

Na obiekcie odbywają się najważniejsze mecze reprezentacji Anglii, półfinały i finał Pucharu Anglii, a także baraże o udział w najwyższych ligach. Stadion był gospodarzem finałów Ligi Mistrzów w 2011 i 2013 roku. W 2012 roku odbył się tutaj finał turnieju piłkarskiego Igrzysk Olimpijskich. W latach 2017-2019 Wembley gościło piłkarzy Tottenhamu, którzy czekali na ukończenie swojego stadionu. Podczas Euro 2020 na arenie odbyło się aż 8 meczów - z półfinałami i finałem na czele. Obiekt gościł w przeszłości także mecze futbolu amerykańskiego, pojedynki bokserskie i liczne wydarzenia muzyczne.