Marakana - epicentrum szaleństwa

autor: Krzysztof Porębski

Belgrad, 24 kwietnia 1991 roku. Mecz pomiędzy Crveną Zvezdą a monachijskim Bayernem dobiegał końca. Dwa tygodnie wcześniej mistrzowie Jugosławii wygrali na Stadionie Olimpijskim w Monachium 2:1. W belgradzkim rewanżu w 90 minucie również było 2:1, ale dla gości z Niemiec. Wtedy ostatni atak Zvezdy wyprowadził Vladimir Jugović. Choć został powstrzymany, to piłkę przejął Robert Prosinečki. Prosinečki wbiegł w pole karne, po czym wycofał piłkę. Dopadł do niej Siniša Mihajlović, dośrodkował z narożnika pola karnego i... wedle słów komentatora jugosłowiańskiej telewizji "otwarło się niebo". Piłkę do własnej bramki skierował Klaus Augenthaler. Stało się jasne, że to Crvena Zvezda wystąpi za miesiąc w finale Pucharu Europy we włoskim Bari. 80 000 fanatycznych kibiców na stadionie eksplodowało radością, a po końcowym gwizdku czerwono-biały tłum przelał się z trybun na boisko. Tak zakończył się jeden z najważniejszych meczów w ponad czterdziestoletniej historii belgradzkiej Marakany.

Początki Marakany

Historia tego największego stadionu byłej Jugosławii rozpoczęła się na początku lat 60. XX wieku. 27 grudnia 1959 roku Crvena Zvezda rozegrała swój ostatni mecz na starym, wybudowanym w 1927 roku stadionie. Wkrótce stary obiekt został wyburzony, a w jego miejscu rozpoczęła się budowa nowego stadionu. Budowę rozpoczęto od obniżenia poziomu boiska o 12 metrów. W tym celu usunięte zostało 350 000 m3 ziemi i 15 000 m3 kamieni. Pierwszy mecz na nowym stadionie Crvena Zvezda rozegrała ponad 3 lata później. 1 września 1963 roku na mecz ligowy przyjechała do Belgradu drużyna NK Rijeka. Na niedokończonych jeszcze trybunach zasiadło około 55 000 widzów, którzy byli świadkami zwycięstwa gospodarzy 2:1. Jeszcze tej samej jesieni na derbowym meczu z Partizanem zjawiło się 74 000 kibiców.

Europejskie finały i rekordy

W 1964 roku budowa stadionu została ukończona i od tej pory obiekt mógł pomieścić 110 000 osób. Wkrótce stadion, który oficjalnie nazywa się po prostu Stadion Crvene zvezde uzyskał nieoficjalną nazwę "Marakana" na wzór słynnej brazylijskiej Maracany. W latach 70. po zamontowaniu sztucznego oświetlenia Marakana była jedynym stadionem dawnego bloku wschodniego, na którym odbył się finałowy mecz Pucharu Klubowych Mistrzów Europy - poprzednika obecnej Ligi Mistrzów. 30 maja 1973 rozegrano w Belgradzie finałowe spotkanie pomiędzy Ajaksem Amsterdam i Juventusem Turyn. Mecz zakończył się wygraną Ajaksu 1:0, a z trybun obejrzało go 91 654 osób. Nie była to jednak największa frekwencja w historii Marakany.

Absolutny rekord frekwencji padł 23 kwietnia 1975 roku, gdy w półfinałowym meczu Pucharu Zdobywców Pucharów Crvena Zvezda podejmowała Ferencvaros. Na ten mecz bilety zakupiło dokładnie 96 070 widzów, jednak różnymi sposobami na stadion dostały się tysiące fanów bez wejściówek i uważa się, że tego dnia Marakana wypełniła się do ostatniego miejsca. 110 000 widzów było świadkami remisu 2:2, po którym do finału awansowali Węgrzy. Nieco ponad rok później belgradzka Marakana była jedną z dwóch aren finałów piłkarskich Mistrzostw Europy (drugą był stadion Maksimir w Zagrzebiu). W finałach Euro 76 brały udział jedynie cztery drużyny. W Belgradzie rozegrany został półfinał Jugosławia - Niemcy (2:4) i finałowy mecz Czechosłowacja - Niemcy zakończony triumfem reprezentacji Czechosłowacji w karnych (5:3, po 120 minutach gry był wynik 2:2).

Kolejny europejski finał rozegrany na Marakanie to pierwszy mecz finałowy Pucharu UEFA w 1979 roku. W tych czasach w Pucharze UEFA rozgrywane były dwa mecze finałowe na stadionach obydwu finalistów. 9 maja 1979 roku w Belgradzie Crvena Zvezda podejmowała Borussię Mönchengladbach. Mecz rozgrywany w obecności 98 000 widzów zakończył się remisem 1:1. Ostatecznie w rewanżu jedyną bramkę strzeliła Borussia i to Niemcy cieszyli się ze zdobycia europejskiego trofeum.

Zmniejszenie pojemności

Oprócz wspomnianych rekordowych pod względem frekwencji spotkań, na belgradzkiej Marakanie rozegrane zostało wiele meczów derbowych, finałów Pucharu Jugosławii i spotkań w europejskich pucharach, na których liczba widzów przekraczała 70-80 tysięcy. Niestety w ostatnich latach taka liczba widzów nie jest już możliwa do osiągnięcia. Zgodnie z zaleceniami UEFA w latach 90. na stadionie zostały zamontowane krzesełka. Najpierw po zamontowaniu siedzisk na trybunach wschodniej i zachodniej pojemność stadionu spadła do około 75 000 widzów, by ostatecznie osiągnąć poziom 54 000 miejsc po zainstalowaniu krzesełek na całym obiekcie.

Marakana dziś

Marakana znajduje się przy ulicy Ljutice Bogdana i leży jedynie około 500 metrów od stadionu największego rywala Zvezdy - Partizana Belgrad. Ogólnie Marakana ma owalny kształt, a boisko jest otoczone lekkoatletyczną bieżnią. Trybuny stadionu nie są równej wysokości. Najwyższa jest trybuna główna (zachodnia). Na łukach za bramkami wysokość trybun opada w kierunku wyraźnie niższej trybuny wschodniej. Wokół całego obiektu zostało zamontowane zadaszenie, jednak osłania ono tylko kilka najwyższych rzędów trybun. Większy dach posiada jedynie trybuna główna. Ogółem zadaszone jest około 40% wszystkich miejsc na Marakanie. Oświetlenie stadionu o mocy 1211 luksów jest zamontowane na czterech masztach oraz dodatkowo na dachu trybuny głównej. W pomieszczeniach trybuny głównej znajduje się sklep z klubowymi pamiątkami i klubowe muzeum.

W chwili obecnej cały stadion jest wyposażony w czerwone i białe siedziska z oparciami. Większość z nich jest czerwona, białe jest jedynie kilka sektorów na rogach boiska oraz napisy z krzesełek. Na trybunie wschodniej utworzono niedawno napis Toyota reklamujący sponsora klubu, natomiast na trybunie północnej od wielu lat istnieje wykonany cyrylicą napis Delije (bohaterowie) będący określeniem zasiadających tam fanatyków Zvezdy.

Zwariowana północ

To właśnie północna trybuna i Delije stanowią serce belgradzkiej Marakany. Po zainstalowaniu siedzisk pojemność północnej trybuny wynosi 14 000 miejsc i to ona w pierwszej kolejności wypełnia się na ważnych meczach belgradzkiego klubu. Choć frekwencja na przeciętnych meczach ligi serbskiej jest niewielka - waha się w granicach 5 000 widzów, to na europejskie puchary i mecze derbowe fani Zvezdy zawsze zjawiają się w liczbie co najmniej 30 000. W całej Europie belgradzcy kibice znani są z fanatycznego dopingu, niesamowitych spektakli tworzonych na trybunach i wybuchowego temperamentu. Charakter belgradzkich kibiców najlepiej oddaje napis-graffiti na północnej trybunie stadionu: Epicenter of madness - Crazy North (Epicentrum szaleństwa - zwariowana północ).

Duma miasta

Fani Zvezdy aktywnie wspierają swój klub praktycznie od początku jego dziejów. Nie bez powodu nazywają też swój klub "ponos grada" - duma miasta. Klub piłkarski Crvena Zvezda (Fudbalski klub Crvena zvezda) został założony 4 marca 1945 roku i jest najbardziej utytułowanym klubem Serbii. Do 2006 roku czerwono-biali 24 razy świętowali zdobycie mistrzostwa kraju, a 21 razy sięgali po krajowy puchar. Największym sukcesem belgradzkiego klubu było zdobycie Pucharu Europy 29 maja 1991 roku po zwycięstwie nad Olimpique Marsylia (0:0 po dogrywce, 5:3 w karnych). W tym samym roku Crvena Zvezda sięgnęła po Puchar Interkontynentalny wygrywając w Tokio z czilijskim Colo-Colo (3:0). W 1992 roku Crvena Zvezda miała szanse na kolejne sukcesy, jednak z powodu wojny domowej UEFA nie zezwoliła na rozgrywanie meczów na belgradzkiej Marakanie. W kolejnych latach jugosłowiańskie kluby zostały wykluczone z europejskich rozgrywek. Crvena Zvezda na europejskie boiska powróciła jesienią 1996 roku, jednak do tej pory piłkarzom z Belgradu nie udało się nawiązać do sukcesów z początku lat 90.