Cud

Ósma minuta meczu na Wankdorfstadion w Bernie. Po wcześniejszej bramce Ferenca Puskása drugiego gola dla Węgrów zdobywa Zoltán Czibor. Węgierska „Złota jedenastka” jest na najlepszej drodze do zdobycia tytułu. Zgromadzeni w liczbie 65 000 widzowie spodziewają się podobnego pogromu, jak ten, który miał miejsce w fazie grupowej, gdy Węgrzy pokonali Niemców 8:3. Kolejne minuty sprawią jednak, że finał mistrzostw świata z 4 lipca 1954 roku zostanie na zawsze zapamiętany jako „Das Wunder von Bern” - Cud z Berna.

Już po dwóch minutach kontaktową bramkę strzeli Max Morlock, a dziewięć minut później Helmut Rahn doprowadzi do wyrównania. W 85 minucie ten sam zawodnik ponownie wpisze się na listę strzelców i tym samym zapewni skazywanym na porażkę Niemcom pierwszy – i za razem najbardziej zaskakujący – tytuł mistrzów świata w piłce nożnej.

54 lata po tym najsławniejszym meczu w historii berneńskiego stadionu w tym samym miejscu ponownie odbędzie się piłkarska impreza najwyższej rangi – Mistrzostwa Europy w piłce nożnej.

Miejsce zmagań

Założone w 1191 roku Berno, choć formalnie jest stolicą Szwajcarii, nie traci nic ze swojego uroku niewielkiego, średniowiecznego miasta. Położone na brzegu rzeki Aare stare miasto powstało po pożarze z 1405 roku, który doszczętnie zniszczył wcześniejszą drewnianą zabudowę. Obecnie średniowieczna zabudowa centrum Berna znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Najsłynniejszymi zabytkami Berna są Zeitglockenturm – wieża zegarowa, szesnastowieczne fontanny i ciąg arkad wzdłuż ulic starego miasta. Ważną datą w historii miasta jest rok 1848, w którym Berno zostało wybrane na stolicę Konfederacji Szwajcarskiej. Obecnie w Bernie zamieszkuje około 128 tysięcy ludzi, a liczbę mieszkańców całej aglomeracji szacuje się na około 300 tysięcy.

Zaplanowane w Bernie mecze mistrzostw Europy będą odbywać się na oddanym do użytku w lipcu 2005 roku stadionie Stade de Suisse. Obiekt ten stoi dokładnie w miejscu starego Wankdorfstadion i choć stary stadion wyburzono, a nowy zbudowano kompletnie od podstaw, to jednak warto przyjrzeć się historii tego ważnego dla futbolu miejsca.

Pierwszy Wankdorfstadion

Historia Wankdorfstadion zaczęła się 15 października 1924 roku. Wtedy to klub piłkarski Young Boys wydzierżawił od miasta teren pod budowę stadionu. Niemal dokładnie rok później – 18 października 1925 roku odbyła się uroczysta inauguracja mogącego pomieścić 22 000 widzów stadionu. W inauguracyjnym turnieju piłkarskim wzięły udział drużyny Old Boys z Bazylei, Servette Genewa oraz gospodarze – Young Boys. Od samego początku Wankdorfstadion był obiektem typowo piłkarskim – nie posiadał bieżni lekkoatletycznej, a trybuny znajdowały się blisko końcowych i bocznych linii boiska. Stadion – jak na tamte czasy – prezentował się bardzo okazale. Posiadał trybunę główną pozwalającą 1 200 widzom na komfortowe oglądanie meczów z zadaszonych miejsc siedzących. Reszta widzów oglądała mecze na stojąco, jednak aż 5 000 miejsc stojących było przykryte ciągnącym się wokół całego obiektu dachem. W skład kompleksu sportowego wchodziła również restauracja, szatnie, sala treningowa oraz boisko treningowe obok stadionu.

Lata trzydzieste ubiegłego stulecia przyniosły wzrost popularności piłki nożnej – mecze piłkarskie zaczęły przyciągać tłumy widzów i wkrótce okazało się, że Wankdorfstadion jest za mały. Pojawiły się plany rozbudowy obiektu, a wkrótce - w 1933 roku - rozpoczęto prace modernizacyjne. Pierwszym ich etapem była budowa drugiego boiska treningowego. Dwa lata później na stadionie stanęły dwie charakterystyczne wieże w narożnikach naprzeciwko trybuny głównej, a wreszcie w latach 1937-1939 pomiędzy wieżami powstała wysoka trybuna z miejscami stojącymi, która pozwoliła na powiększenie pojemności stadionu do 42 000.

Miejsce cudu

Wankdorfstadion w takiej formie przetrwał do początku lat pięćdziesiątych. Wtedy stary obiekt został całkowicie zburzony, a w jego miejscu w latach 1951-1953 powstał całkowicie nowy stadion, mający być areną nadchodzących mistrzostw świata. Projekt stadionu mogącego pomieścić 64 000 kibiców (w tym 8 000 na miejscach siedzących) opracowali Haemmig i Muzzulini, a całkowity koszt budowy osiągnął 3,9 mln franków szwajcarskich. Inauguracja nowego stadionu miała miejsce 7 czerwca 1954 roku - jedynie 9 dni przed początkiem mistrzostw świata. W pierwszym meczu drużyna Young Boys w obecności 30 000 widzów spotkała się z węgierską Złotą jedenastką. Wynik - 0:9 - najlepiej świadczy o sile Węgrów. W ramach mistrzostw świata w Bernie odbyło się pięć spotkań - trzy mecze grupowe, jeden ćwierćfinał i legendarny finał.

Lata po Cudzie

Również po przebudowie Wankdorfstadion był obiektem zbudowanym na planie prostokąta, z zadaszoną trybuną główną. Z trzech pozostałych stron boisko okalały sektory stojące. Podobnie jak w przypadku starego obiektu, w narożnikach naprzeciwko trybuny głównej zbudowano dwie wieże zegarowe. Pięć lat po mistrzostwach świata Wankdorfstadion otrzymał sztuczne oświetlenie, a w 1964 roku dobudowano dwa tysiące miejsc przed trybuną główną. Kolejne lata nie przynosiły już tak poważnych zmian w kształcie stadionu. Wprawdzie od początku lat siedemdziesiątych pojawiały się plany znaczących modernizacji, a później budowy całkowicie nowego obiektu, ale nie zostały one wprowadzone w życie aż do roku 2001. W ciągu tych trzydziestu lat zmodernizowano, a następnie częściowo zadaszono zachodnią trybunę za bramką oraz przeprowadzano konieczne prace remontowe.

Wielkie mecze

Oprócz wspomnianych meczów mistrzostw świata na Wankdorfstadion odbyło się wiele innych pamiętnych spotkań, zarówno na szczeblu klubowym jak i reprezentacyjnym. W 1959 roku komplet widzów oglądał zwycięstwo BSC Young Boys nad Stade Reims (1:0) w półfinale Pucharu Europy. Dwa lata później Wankdorfstadion gościł finałowy mecz tego najważniejszego z europejskich pucharów. W obecności 32 000 kibiców trofeum zdobyła Benfica Lizbona po zwycięstwie 3:2 nad FC Barcelona. Jednak FC Barcelona również zdobyła w Bernie „swój” puchar – miało to miejsce w 1989 roku, gdy 45 000 widzów obejrzało jej zwycięstwo nad Sampdorią Genua (2:1).

Droga do Stade de Suisse

Początek końca starego Wankdorfstadion to rok 1997. Odbyło się wtedy referendum, w którym 72% mieszkańców Berna opowiedziało się za zmianami w planie zagospodarowania przestrzennego miasta umożliwiającymi budowę nowego obiektu. Wiosną 1998 roku do konkursu na projekt nowego stadionu przystąpiło 14 biur architektonicznych. Pod koniec października jako najlepszy oceniono projekt przygotowany przez biuro Felixa Rebmanna z Zurychu. Ponieważ jednak projekt ten nie do końca spełniał kryteria, został on uznany za podstawę dla kolejnego etapu konkursu. Wreszcie wiosną 1999 roku wyłoniono zwycięską wizję nowego stadionu – projekt "W-dream 2" przedstawiony przez Luscher Architects SA z Lozanny i Architekten Schwaar und Partner AG z Berna. Dni starego Wankdorfstadion były policzone.

Pożegnanie i nowy początek

7 lipca 2001 roku – po 47 latach od inauguracji – na Wankdorfstadion odbył się ostatni mecz, w którym drużyna Young Boys zremisowała z FC Lugano 1:1. Stary stadion przyszło pożegnać 22 000 kibiców – taką pojemność z powodów bezpieczeństwa miał pod koniec swojego istnienia berneński obiekt. Na trybunach zasiedli w tym dniu Fritz Walter i Gyula Grosics – dwaj zawodnicy, którzy brali udział w legendarnym finale z 1954 roku. Rozbiórka Wankdorfstadion rozpoczęła się 3 sierpnia 2001 roku od wysadzenia w powietrze dachu trybuny głównej i masztów oświetleniowych. Wkrótce po tym, jak stary obiekt zniknął z powierzchni ziemi rozpoczęto przygotowania do budowy nowego stadionu.

Kamień węgielny pod budowę nowego stadionu wraz z otaczającym go kompleksem handlowo-usługowym został wmurowany 15 czerwca 2002 roku. Inwestycję wartą w sumie 350 milionów franków szwajcarskich sfinansowały firmy Coop, SUVA Suisse i Winterthur Vie. W skład wspomnianego kompleksu wchodzą: centrum handlowe o powierzchni 14 000 metrów kwadratowych, powierzchnia wystawiennicza, biura, szkoła, parking, restauracje i centrum medyczne. Budowa obiektu została zakończona po trzech latach. 16 lipca 2005 roku, jeszcze przed oficjalną inauguracją, na nowym Stade de Suisse odbył się pierwszy mecz. W obecności 14 000 widzów (tyle miejsc dla kibiców zostało na ten mecz udostępnione) drużyna Young Boys przegrała z Olympique Marsylia 2:3. Oficjalne otwarcie stadionu nastąpiło 30 lipca 2005, a 31 lipca odbył się piłkarski turniej z udziałem Young Boys, VfB Stuttgart i Udinese Calcio.

Stadion dziś

Stade de Suisse Wankdorf Bern - bo tak brzmi pełna, oficjalna nazwa obiektu - może obecnie pomieścić 31 783 widzów. Podobnie jak stadiony z 1925 i 1954 roku, również najnowszy stadion jest obiektem typowo piłkarskim. Widzowie oglądają na nim mecze z dwupoziomowych, całkowicie zadaszonych trybun. Na stadionie znajdują się wyłącznie miejsca siedzące - czarne i żółte krzesełka z oparciami i składanymi siedziskami. Wszystkie trybuny Stade de Suisse mają jednakową wysokość. Na trybunie głównej stadionu znajduje się 1000 miejsc klasy biznes oraz 20 lóż (dla 12-20 osób każda).

Płyta stadionu od 2006 roku jest pokryta sztuczną trawą. Zdecydowano się na takie rozwiązanie ze względu na często odbywające się na stadionie koncerty, podczas których naturalna murawa mogłaby ulec zniszczeniu. Przed samymi mistrzostwami Europy na boisko wróci jednak „prawdziwa” trawa, gdyż regulamin tej imprezy przewiduje grę na naturalnej powierzchni.

Gospodarz

Gospodarzem Stade de Suisse jest założony 14 marca 1898 roku klub BSC Young Boys (pełna nazwa klubu brzmi: Berner Sport Club Young Boys). W ciągu swojej długiej historii berneńska drużyna zasłużyła na miano jednego z najbardziej utytułowanych klubów Szwajcarii. Jedenastokrotnie Young Boys zapisali na swoje konto mistrzostwo Szwajcarii (w latach 1903, 1909-1911, 1920, 1929, 1957-1960 oraz 1986). Kolekcję trofeów stołecznego klubu uzupełnia sześć Pucharów Szwajcarii z lat 1930, 1945, 1953, 1958, 1977 i 1987. W europejskich pucharach na szczególną uwagę zasługuje rok 1959 i występ w półfinale Pucharu Europy oraz udział w ćwierćfinale Pucharu Zdobywców Pucharów w roku 1986.